Syndrom wypalenia zawodowego – objawy i leczenie

Nieustanna pogoń za sukcesem zawodowym oraz pieniędzmi może doprowadzić do przemęczenia organizmu. Syndrom wypalenia zawodowego staje się coraz bardziej powszechnym zjawiskiem. Jak sobie z nim radzić oraz co można zrobić, gdy nas dopadnie?

Syndrom wypalenia zawodowego – przyczyny

Wypalenie zawodowe związane jest ze stresem towarzyszącym pracy. Nadmierny stres sprawia, że osoba chora traci zainteresowanie nie tylko pracą, ale także otoczeniem. Wykonywane zadania przestają przynosić mu satysfakcję, osoba taka staje się coraz bardziej wycofana i podejmuje zdecydowanie mniej aktywności. Zaczyna doświadczać wyczerpania, nie tylko psychicznego, ale także fizycznego. Jedną z przyczyn stresu w pracy, a przez to także wypalenia zawodowego jest stawianie dużych wymagań pracownikom. Bardzo często osoby pracujące nie są w stanie im sprostać. Dodatkowo istotnym czynnikiem jest także presja czasu, która istnieje w wielu współczesnych zawodach. Na syndrom wypalenia zawodowego ma wpływ także poczucie niepewności co do przyszłego zatrudnienia oraz utrzymania pracy. Jeżeli zastanawiasz się, jak radzić sobie ze stresem, zachęcamy Cię do przeczytania naszego wcześniejszego artykułu, w którym znajdziesz porady na ten temat. 

Inne przyczyny syndromu wypalenia zawodowego

Specjaliści wyróżniają dwa rodzaje wypalenia zawodowego. Wypalenie zawodowe aktywne jest spowodowane czynnikami zewnętrznymi, takimi jak warunki pracy, natomiast wypalenie zawodowe bierne to wewnętrzna reakcja organizmu na przyczyny, które powodują wypalenie zawodowe aktywne. 

Do czynników, które zwiększają ryzyko wystąpienia syndromu wypalenia zawodowego zaliczamy między innymi niską samoocenę, nadwrażliwość, chwiejność emocjonalną, trudności w radzeniu sobie ze stresem, nieumiejętność pracy pod presją, perfekcjonizm oraz poczucie braku wsparcia. Syndrom wypalenia zawodowego bardzo często pojawia się także u osób,  które źle czują się pracując z innymi ludźmi w grupie, a także są przekonane o swoich niskich umiejętnościach zawodowych. Czynniki występujące w pracy, które zwiększają ryzyko pojawienia się tej dolegliwości u pracowników to między innymi występowanie mobbingu, rywalizacja między pracownikami oraz nieprzyjemna, wroga atmosfera i zakłócenia dotyczące komunikacji. 

Kto jest najbardziej narażony?

Wypalenie zawodowe najczęściej i najwcześniej pojawia się w tych zawodach, gdzie wymagane jest zaangażowanie się w sprawy innych osób. Zdarza się, że osoba wypalona zawodowo zaczyna traktować problemy swoich klientów jako źródło zagrożenia także dla siebie, a ich problemy zaczynają być przeżywane jak własne. Aby tego uniknąć, należy zachować odpowiedni dystans. W takim przypadku pojawia się konflikt, ponieważ praca wymaga pełnego zaangażowania się emocjonalnego w sprawy klienta, natomiast owo zaangażowanie prowadzi do stopniowej utraty energii. 

Syndrom wypalenia zawodowego – proces

Wypalenie zawodowe składa się z kilku etapów. Im wcześniej dostrzeżemy sygnały alarmowe, tym większe prawdopodobieństwo, że uda nam się go pokonać. Pierwszy etap to stadium ostrzegawcze. Doświadczamy w nim między innymi poczucia przygnębienia. Bardzo często towarzyszy nam irytacja i bezsenność. Przez to spada także nasza odporność, coraz częściej się przeziębiamy i łatwo łapiemy wszelkie infekcje. W stadium drugim występują objawy takie, jak wybuchy złości, pojawia się także negatywna postawa wobec innych oraz poczucie ciągłej irytacji. Trzecie stadium syndromu wypalenia zawodowego to stadium chroniczne. Występuje w nim uczucie osamotnienia oraz wyobcowania. Powierzone zadania wykonujemy zdecydowanie gorzej, maleje w nas zdolność skupienia uwagi. Coraz częściej w naszych relacjach pojawiają się kryzysy. Bardzo często temu stadium towarzyszy także depresja. W takim przypadku niezbędna może okazać się pomoc psychologiczna lub lekarska. 

Inne etapy wypalenia zawodowego 

Na problem syndromu wypalenia zawodowego zwrócili także uwagę psychologowie z  American Psychology Association. Wyróżniają oni pięć etapów wypalenia zawodowego. Pierwszy z nich to tzw. miesiąc miodowy. Podczas niego jesteśmy zafascynowani pracą. Przynosi nam ona satysfakcję, a my jesteśmy bardzo zadowoleni z własnych osiągnięć i wykonywanych zadań. Do pracy jesteśmy nastawieni niezwykle optymistycznie, a w naszym zachowaniu dominuje entuzjazm. Drugi etap to tzw. przebudzenie. Podczas niego zauważamy, że nasza wizja pracy idealnej była błędna. Zaczynamy jednak pracować coraz więcej, starając się, by owa wizja nie uległa zaburzeniu i zniszczeniu.

Postępujące wypalenie zawodowe

Trzeci etap to tzw. szorstkość. Podczas niej zauważamy, że realizacja powierzonych nam zadań wymaga od nas coraz więcej wysiłku, a my nie jesteśmy w stanie mu sprostać. Na tym etapie pojawiają się kłopoty dotyczące relacji ze współpracownikami, mogą pojawiać się także konflikty. Jesteśmy negatywnie nastawieni nie tylko do osób, z którymi pracujemy, ale także do naszych klientów. Podczas kolejnego etapu, wypalenia pełnoobjawowego, rozwija się u nas całkowite wyczerpanie psychiczne i fizyczne. Nie jesteśmy w stanie skupić się na pracy, pojawia się u nas uczucie pustki oraz stany depresyjne. Po tym etapie przychodzi odradzanie się, polegające na leczeniu ran, powstałych jako efekt syndromu wypalenia zawodowego. W praktyce jednak syndrom wypalenia zawodowego może przebiegać zupełnie inaczej niż ma to miejsce w opisanych modelach. 

Syndrom wypalenia zawodowego – leczenie

Pierwszy etap syndromu wypalenia zawodowego możemy pokonać sami. W tym przypadku wskazany będzie krótki odpoczynek, dzięki któremu nasz organizm będzie mógł się zregenerować, a my odzyskamy siły. Jeżeli wystąpi u nas drugie stadium wypalenia zawodowego, na tym etapie dobrym pomysłem może okazać się spędzanie wolnego czasu w gronie przyjaciół, dłuższy urlop, czy poświęcanie się swoim zainteresowaniom. Jeśli dotknął nas problem syndromu wypalenia zawodowego, powinniśmy także zastanowić się nad naszą postawą dotyczącą pracy. Należy zwrócić uwagę na to, czy nie stawiamy sobie trudnych do wykonania celów i nierealistycznych wymagań. Jeżeli czujemy zmęczenie, warto postawić na odpoczynek, by nie przemęczać swojego organizmu. Warto także oddzielić życie zawodowe od prywatnego. By to zrobić powinniśmy ograniczyć myślenie o pracy, kiedy mamy czas wolny i jesteśmy w domu. 

Ćwiczenia a syndrom wypalenia zawodowego

By zminimalizować efekty syndromu wypalenia zawodowego, należy wykonywać parę psychologicznych ćwiczeń. Jedno z nich przeznaczono dla osób, które nadmiernie utożsamiają się ze swoją pracą. W jednym z nich należy podzielić kartkę na kilka części. Na każdej z nich powinno się zapisać pełnione przez siebie role życiowe. Następnie każdą z ról należy ocenić, biorąc pod uwagę jej istotność w naszym życiu oraz satysfakcję z jej wykonywania. Takie ćwiczenie pomoże zwrócić uwagę na to, która rola życiowa wymaga od nas więcej uwagi i jakie zmiany powinniśmy wprowadzić.

Kluczowe wartości

Drugie ćwiczenie polega na odpowiedzeniu sobie na pytanie dotyczące kluczowych wartości, mających decydujący wpływ na nasze życie. W tym celu należy wypisać trzy wartości, które wydają nam się najważniejsze. Następnie należy odpowiedzieć sobie na pytania, co dla mnie oznacza życie według tych wartości, czy postępujemy zgodnie z nimi oraz co oznacza dla nas postępowanie zgodnie z wartościami. Dodatkowo należy zwrócić uwagę na to, jak określone wartości mają się do naszej pracy, czy możemy je w niej realizować oraz co wymaga zmiany. Na końcowym etapie powinniśmy zastanowić się, co może się stać jeśli odrzucimy dane wartości w naszym życiu. 

Mamy nadzieję, że nasz artykuł przybliżył Ci syndrom wypalenia zawodowego. Zapamiętaj jednak, że na pewnych etapach niezbędna będzie specjalna i wykwalifikowana pomoc i niewskazane są próby poradzenia sobie z problemem na własną rękę.